Mất ngủ không phải là vấn đề không thể khắc phục. Với những phương pháp đơn giản như thiết lập thói quen ngủ đúng giờ, tạo không gian phòng ngủ tối ưu (tối, yên tĩnh, mát mẻ), hoặc áp dụng kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, nghe nhạc nhẹ, bạn có thể cải thiện giấc ngủ chỉ sau vài bước.
Mất ngủ kéo dài không chỉ khiến cơ thể mệt mỏi, uể oải vào ngày hôm sau mà còn dẫn đến hàng loạt hệ lụy như suy giảm trí nhớ, tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường, thậm chí trầm cảm. Theo nghiên cứu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người thiếu ngủ kinh niên có tuổi thọ trung bình thấp hơn so với người ngủ đủ 7-8 tiếng/đêm. Đáng lo ngại hơn, mất ngủ làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ nhiễm bệnh và lâu hồi phục. Do đó, coi nhẹ việc điều trị mất ngủ chính là bạn đang tự phá hủy sức khỏe của chính mình từng ngày.
Hội chứng mất ngủ gây ảnh hưởng đến sức khỏe
Mất ngủ thường bắt nguồn từ nhiều yếu tố, nhưng phổ biến nhất là sự kết hợp giữa tâm lý và lối sống. Khi bạn khó ngủ một vài đêm, cơ thể hình thành phản ứng lo lắng về việc "không thể ngủ", từ đó càng khiến giấc ngủ trở nên khó nắm bắt hơn. Ngoài ra, việc lạm dụng thuốc ngủ hoặc ngủ bù không đúng cách (ngủ nướng cuối tuần, chợp mắt quá nhiều ban ngày) cũng phá vỡ nhịp sinh học, khiến chu kỳ giấc ngủ mất ổn định.
Áp lực công việc, tài chính hay mâu thuẫn trong các mối quan hệ khiến não bộ luôn ở trạng thái "báo động", tăng tiết cortisol – hormone gây tỉnh táo. Khi căng thẳng trở thành mãn tính, cơ thể khó chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi, dẫn đến tình trạng trằn trọc, ngủ không sâu giấc. Giải pháp hiệu quả là tập thiền, yoga hoặc viết nhật ký để giải tỏa suy nghĩ tiêu cực trước khi lên giường.
Nguyên nhân có thể do tình trạng căng thẳng stress kéo dài
Những hành vi như thức khuya dậy muộn, ăn đêm no nê, hoặc vận động mạnh trước giờ ngủ đều gây rối loạn nhịp sinh học. Ánh sáng từ đèn LED hoặc thiết bị điện tử cũng đánh lừa não bộ rằng "đây là ban ngày", ức chế quá trình sản xuất melatonin. Để khắc phục, hãy tuân thủ lịch trình ngủ cố định kể cả cuối tuần, đồng thời tắm nước ấm hoặc đọc sách nhẹ nhàng để báo hiệu cho cơ thể biết đã đến giờ thư giãn.
Caffeine trong cà phê có thể tồn tại trong máu đến 10 tiếng, gây khó ngủ ngay cả khi bạn uống vào buổi chiều. Rượu tuy giúp dễ ngủ lúc đầu nhưng lại phá vỡ cấu trúc giấc ngủ REM (giai đoạn ngủ sâu và mơ), khiến bạn thức dậy mệt mỏi. Nicotine trong thuốc lá cũng là chất kích thích thần kinh, làm tăng nhịp tim và khó đi vào giấc ngủ. Tốt nhất nên tránh các chất này ít nhất 4-6 tiếng trước khi ngủ.
Tránh sử dụng các chất kích thích có trong các loại nước có cồn
Một số bệnh như trào ngược dạ dày, đau khớp, hen suyễn hay rối loạn tuyến giáp thường gây khó chịu về đêm. Thuốc điều trị trầm cảm, cao huyết áp hoặc dị ứng cũng có thể chứa thành phần gây mất ngủ. Trong trường hợp này, cần tham vấn bác sĩ để điều chỉnh liều lượng hoặc chuyển sang loại thuốc ít ảnh hưởng đến giấc ngủ hơn.
Tránh xa điện thoại, máy tính ít nhất 1 giờ trước khi ngủ để não bộ giảm tiếp xúc với ánh sáng xanh – tác nhân gây ức chế melatonin, hormone điều chỉnh giấc ngủ. Nếu cần thiết, một số loại trà thảo mộc như trà hoa cúc, tâm sen hay sản phẩm hỗ trợ từ thiên nhiên cũng giúp bạn chìm vào giấc ngủ nhanh hơn.
Cơ thể hoạt động theo nhịp sinh học, vì vậy việc đi ngủ và thức dậy vào cùng một khung giờ mỗi ngày (kể cả cuối tuần) sẽ giúp não bộ hình thành thói quen, dễ dàng đi vào giấc ngủ hơn. Trước khi ngủ 30-60 phút, hãy thực hiện các nghi thức thư giãn như đọc sách, nghe nhạc nhẹ hoặc tập hít thở sâu để báo hiệu cho cơ thể biết đã đến lúc nghỉ ngơi. Tránh các hoạt động kích thích như tranh luận căng thẳng, xem phim hành động hoặc làm việc quá muộn.
Làm quen với việc sinh hoạt khoa học và đúng giờ
Ánh sáng xanh từ điện thoại, máy tính và TV ức chế sản xuất melatonin – hormone quan trọng điều chỉnh giấc ngủ. Ít nhất 1-2 tiếng trước khi ngủ, hãy giảm tiếp xúc với các thiết bị điện tử. Nếu bắt buộc phải sử dụng, hãy bật chế độ "Night Light" hoặc đeo kính chống ánh sáng xanh. Thay vào đó, bạn có thể thử đọc sách giấy, nghe podcast nhẹ nhàng hoặc viết nhật ký để thư giãn.
Một số loại thực phẩm và đồ uống giúp kích thích cơn buồn ngủ tự nhiên:
Làm quen với việc sinh hoạt khoa học và đúng giờ
Vận động thể chất thường xuyên không chỉ tốt cho sức khỏe tổng thể mà còn giúp cải thiện đáng kể chất lượng giấc ngủ. Tuy nhiên, thời điểm tập luyện cũng rất quan trọng. Nếu tập các bài tập cường độ cao như HIIT hoặc nâng tạ quá gần giờ ngủ, cơ thể sẽ tiết ra nhiều hormone gây tỉnh táo, khiến bạn khó đi vào giấc ngủ hơn. Thay vào đó, bạn nên ưu tiên các hoạt động nhẹ nhàng như đi bộ thư giãn 20-30 phút sau bữa tối để kích thích tiêu hóa và giảm căng thẳng.
Căng thẳng và lo âu là những kẻ thù lớn nhất của giấc ngủ ngon. May mắn thay, có nhiều cách đơn giản để giải tỏa stress trước khi đi ngủ. Âm nhạc trị liệu là một trong những phương pháp hiệu quả nhất. Các bản nhạc sóng não (Delta, Theta) hoặc tiếng mưa rơi, sóng biển nhẹ nhàng có tác dụng làm chậm hoạt động của não bộ, đưa bạn vào trạng thái thư giãn sâu. Những bản nhạc không lời với tempo chậm (60-80 BPM) cũng giúp nhịp tim ổn định và dễ ngủ hơn.
Bên cạnh đó, liệu pháp mùi hương cũng mang lại hiệu quả đáng kể. Tinh dầu lavender, hoa oải hương hoặc cam ngọt từ lâu đã được sử dụng như một phương thuốc tự nhiên giúp an thần. Bạn có thể khuếch tán tinh dầu trong phòng ngủ, thoa một ít lên gối hoặc pha vào nước tắm ấm để tận hưởng cảm giác thư thái trước khi chìm vào giấc ngủ.
Mặc dù hầu hết các trường hợp mất ngủ có thể cải thiện bằng cách thay đổi lối sống, nhưng nếu tình trạng này kéo dài hơn 3 tuần mà không thuyên giảm dù đã áp dụng nhiều phương pháp tự nhiên, bạn nên tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia y tế. Đặc biệt, nếu bạn thường xuyên thức giấc giữa đêm kèm theo các triệu chứng như khó thở, ngáy to hoặc cảm giác nghẹt thở, đó có thể là dấu hiệu của chứng ngưng thở khi ngủ - một rối loạn nghiêm trọng cần được điều trị kịp thời. Những người có biểu hiện trầm cảm, lo âu quá mức, tim đập nhanh về đêm hoặc lạm dụng thuốc ngủ cũng cần được thăm khám sớm.